Het is een verzamelnaam voor niet minder dan 200 verschillende ziekten, die het bewegingsstelsel beschadigen.

Een beschadiging die het rechtstreekse gevolg is van een ongeval, is dus geen reuma. Onder het bewegingsstelsel vallen onze botten, gewrichten, gewrichtskapsels, spieren, zenuwen en kraakbeen.

Van alle reumatische aandoeningen komen de ziekten die de gewrichten aantasten het vaakst voor. Die gewrichtsziekten bestaan op hun beurt uit twee grote en erg verschillende soorten ziekten, artrose en artritis. Artrose komt veel vaker voor dan artritis.​

Naar de dokter

​Er bestaan heel veel soorten reuma. Ze kunnen ingedeeld worden in vier groepen. De meest gekende soorten reuma vind je hieronder opgesomd.

1. Ontstekingsreuma’s of artritiden

Dit zijn bijvoorbeeld:

• Artritis
• Jicht of pootje en pseudo-jicht
• Lupus
• Psoriatische reuma of artritis
• Reumatoïde artritis (RA)
• Ziekte van Bechterew of Spondylitis ankylosans

2. Slijtagereuma’s of artrosen

Dit zijn bijvoorbeeld:

• Artrose
• Ziekte van Forestier (Hyperostosis vertebralis)

3. Reuma’s van weke delen

Dit zijn reuma's buiten de gewrichten zoals bijvoorbeeld:

• Lumbago of lendenverschot
• Periarthritis van de schouder
• Pols tunnel syndroom – carpale tunnel syndroom
• Polymyalgia reumatica
• Repetitive Strain Injury (RSI) of Repetitieve Overbelastingsletsels - muisarm
• Tenniselleboog

4. Andere ziekten die onder de noemer reuma kunnen vallen

Dit zijn bijvoorbeeld:

• Fibromyalgie
• Hernia
• Ischias
• Osteoporose of botontkalking

​Kan je reuma voorkomen?

Tegen artritis kan je preventief niets beginnen, omdat vaak de erfelijke aanleg een rol speelt. Wel is het belangrijk dat je in beweging blijft als je de ziekte eenmaal hebt.

Ook artrose, de slijtage van je gewrichten, kan je niet tegenhouden. Je kan het proces wel vertragen of een beginnende artrose onder controle helpen houden door op het volgende te letten:

Wat kan je wel zelf doen?

• Houd je gewicht in de gaten: iedere kilo overgewicht vormt een extra belasting voor je gewrichten.
• Beweeg voldoende, zodat je spieren in goede conditie blijven. Door je gewrichten te gebruiken, wordt het kraakbeen bovendien beter voorzien van stoffen die het nodig heeft om aan te groeien. Kies echter voor sporten die de gewrichten niet overbelasten: zwemmen en fietsen in een lage versnelling. Wandelen mag ook, maar investeer in sportschoenen met een goede schokdemping. Lopen is minder goed. Laat je bij de keuze van je sport adviseren door je arts of kinesitherapeut.
• Gebruik voldoende vitamine C door veel fruit en groenten te eten.
• Er bestaat een voedingssupplement dat het kraakbeen voedt. Chondroïtine-sulfaat, een product dat wordt gewonnen uit haaienkraakbeen. Het is vrij verkrijgbaar in de apotheek, maar wordt niet terugbetaald.
• Het ander voedingssupplement glucosaminesulfaat werkt niet, omdat de actieve bestanddelen meteen in het lichaam worden afgebroken.

​Een direct oorzakelijk verband tussen voeding en het ontstaan of het verergeren van een reumatische ziekte werd nooit aangetoond. Toch zijn er een aantal voedingsrichtlijnen om de klachten en aanvallen te beperken.

Omega 3 vetzuren

Een voedingspatroon arm aan omega 6-vetzuren en rijk aan omega 3-vetzuren kan een positief effect hebben op het ziekteverloop en de symptomen van reuma. Vette vis, noten, zaden en pitten zijn rijk aan omega 3-vetzuren. 1 tot 2 maal per week (vette) vis eten en regelmatig een handje noten/zaden/pitten wordt daarom aangeraden. Voorbeelden van vette vis zijn makreel, zalm, paling, haring, botervis, sardines en forel. Oliesoorten rijk aan omega 3-vetzuren zijn walnotenolie, koolzaadolie, lijnzaadolie, sojaolie en raapzaadolie. Oliesoorten zoals maïsolie, zonnebloemolie en tarwekiemolie zijn rijk aan omega 6-vetzuren en worden best beperkt.

Gewicht

Een te hoog gewicht is belastend voor de knieën, enkels, voeten, heupen en andere gewrichten. Bij overgewicht en reuma wordt daarom aangeraden om te vermageren.

Zure voeding

Er bestaan beweringen dat een zure voeding reuma zou beïnvloeden. Vooral in de alternatieve sector wordt een zuurarme voeding aangeraden. Nochtans bestaat er geen enkel verband tussen een zure voeding en reuma. Het wel of niet gebruiken van zure voeding heeft geen invloed op de zuurtegraad van het bloed. De zuurtegraad van het bloed blijft tussen zeer nauwe grenzen. Enkel in terminale ziektetoestanden verzuurt het bloed. Het heeft dus geen zin om tomaten, yoghurt, of andere zure voedingsmiddelen te vermijden. 

Purinerijke voedingsmiddelen

Bij jicht wordt wel aangeraden om purinerijke voedingsmiddelen te beperken. Omdat purines worden afgebroken tot urinezuur. Deze beperking heeft enkel zin wanneer de patiënt nog geen behandeling kreeg of pas gestart is met een behandeling tegen jicht. Bij een goed behandelde jichtpatiënt, is dit niet meer van belang. Volgende voedingsmiddelen zijn rijk aan purine:

• orgaanvlees (lever, nieren, hersenen)
• sommige vissoorten zoals ansjovis, sardines, haring, kaviaar
• wild
• zeevruchten (mosselen, kreeft, oesters)
• gevogelte
• peulvruchten
• vleesextracten
• gistextract

Voldoende vocht

Voldoende drinken (2 tot 3 liter, liefst onder de vorm van water) is aangewezen om voldoende urinezuur te kunnen uitscheiden en de vorming van nierstenen op basis van urinezuur te vermijden.

Alcohol

Alcohol wordt afgeraden. Een chronisch alcoholgebruik veroorzaakt een verhoogd purinekatabolisme in de lever. Bovendien zijn sommige alcoholische dranken (vb bier) purinerijk.

Calciumrijke voedingsmiddelen

Reuma op zich en de behandelende medicatie tegen reuma kunnen het risico op botontkalking vergroten. Het is daarom belangrijk om dagelijks voldoende calciumrijke voedingsmiddelen te consumeren. Voorbeelden van calciumrijke voedingsmiddelen zijn melk en melkproducten zoals yoghurt, kaas, … Vitamine D vergemakkelijkt de opname van calcium. Dagelijks zonlicht voorziet in de behoefte van vitamine D. Voldoende lichaamsbeweging is ook noodzakelijk om de botvorming te stimuleren. 

Een wonderdieet voor reuma bestaat nog steeds niet. Zowel voor reuma als voor andere aandoeningen speelt de gezonde voeding een belangrijke ondersteunende rol. Binnen die gezonde voeding geeft een reumapatiënt best extra aandacht aan een gezond lichaamsgewicht, alcohol beperken, voldoende water drinken, regelmatig vis eten in plaats van vlees en voldoende calcium opnemen. Dit alles in combinatie met regelmatige lichaamsbeweging heeft een positief effect op zowel de botmassa als de spierfunctie.

Andere studies

Met medewerking van Claudia Fripont, diëtiste

​Reuma en bewegen lijken niet altijd samen te gaan. Pijn, stijfheid of vermoeidheid kunnen het voor mensen met reumatische aandoeningen moeilijker maken om te sporten. Toch is het de moeite om opnieuw in beweging te komen, want mits enkele aanpassingen kunnen beweging en reuma een perfecte tandem vormen.

Waarom bewegen?

Regelmatig bewegen versterkt spieren en pezen en verbetert de conditie. Verder leidt bewegen tot minder stijve gewrichten. Je profiteert van een vergrote mobiliteit waardoor je beter functioneert in het dagelijks leven. Je voelt je ook een stuk beter en de kans op bepaalde ziektes neemt af. Net als voor mensen die geen reumatische aandoening hebben, voorkom je door beweging aandoeningen als bijvoorbeeld hart- en vaatziekten en suikerziekte. Regelmatig bewegen met een matige intensiteit leidt ook tot een verbetering van lichaamssamenstelling. Je verliest vet en krijgt meer spieren. Dit is goed want overgewicht oefent extra druk uit op de aangetaste gewrichten. 

Volleybal, tennis of yoga?

De beste bewegingsactiviteiten voor mensen met een reumatische aandoening zijn activiteiten waarbij je gewrichten zo weinig mogelijk gewicht moeten dragen. Lichte, recreatieve sporten zijn ideaal. Vermijd competitiesport. De kans op overbelasting is hierbij groter door het groter trainingsvolume en het prestatiegerichte karakter. Hieronder vind je een goede basislijst van aangeraden sporten voor mensen met een reumatische aandoening. Toch blijft sportadvisering bij reuma een individuele aangelegenheid. Het hangt af van je eigen mogelijkheden. Bespreek je sportkeuze daarom met je behandelende arts. 

• Wandelen
   is een zeer toegankelijke sport. Je kan ze overal beoefenen. Een nadeel van wandelen is wel dat het de gewrichten niet extra mobiliseert. Dit kan je eventueel oplossen door voor nordic walking te kiezen. Hierbij gebruik je ook je armen en zet je je gewrichten meer in beweging.
• Fietsen
  is goed voor de ontwikkeling van de beenspieren en de mobiliteit van knie en enkels. Het enige nadeel is de verhoogde kans op vallen. Als dit je afschrikt, kan je ook altijd kiezen voor fietsen op de hometrainer.
• Zwemmen
  mobiliseert de gewrichten en versterkt de spieren. De druk van het water zorgt ook voor een massage-effect. Zwemmen in warm zwembadwater is zeer heilzaam voor de gewrichten. Bovendien bestaat er weinig kans op overbelasting. Let wel op dat je niet valt wanneer je de gladde zwembadhal betreedt.
• Aquagym
  is een zeer geschikte activiteit voor mensen met reumatische aandoeningen. Het deelt de positieve eigenschappen van zwemmen met als extra voordeel de spierversterkende oefeningen onder water. Bovendien is dit een sport die je in groep beoefent, wat extra motiverend werkt. 
• Fitness
  is een combinatie tussen spierversterkende oefeningen en uithoudingssporten. De oefeningen kunnen aangepast worden aan je eigen mogelijkheden. Hierdoor kan je er voor kiezen om bepaalde gewrichten meer te trainen dan anderen. Dit kan allemaal perfect afgestemd worden door de begeleider.
• Yoga
  Deze vorm van bewegen is ideaal door de combinatie van inspanning en ontspanning. Yoga is een zachte sport die de lichaamshouding verbetert en veel aandacht schenkt aan lenigheid.
• Tai Ji
  Deze sport is bij veel mensen nog onbekend maar ook weer ideaal voor mensen met een reumatische aandoening. De lessen bestaan uit een aaneenschakeling van langzaam uitgevoerde cirkelvormige bewegingen. Het werkt net als yoga heel ontspannend en je lichaam wordt er leniger en sterker van.

Rust

Voldoende rust blijft de basismaatregel bij alle reumatische aandoeningen. Voorzie daarom voldoende pauzes tijdens je activiteiten. Neem op tijd gas terug en staak de activiteit als het te veel wordt. Het is moeilijk om precies te weten wanneer je je lichaam overbelast. Het kan zijn dat je tijdens of na de sportactiviteit iets meer last hebt van je gewrichten. Dit hoeft niet verkeerd te zijn. Zolang je goed recupereert van de inspanning is er geen probleem. Als de pijn of vermoeidheid langer dan één dag aanhoudt, ben je waarschijnlijk te ver gegaan. Een overbelasting kan je herkennen aan een gezwollen, pijnlijk gewricht waarmee je minder kan doen dan voorheen. Spaar dit gewricht dan van belastende activiteiten, maar blijf ermee in beweging. 

Je hebt te veel pijn om te bewegen. Wat nu?

Reumatische aandoeningen gaan altijd gepaard met pijnlijke gewrichten. Deze pijn kan je tegenhouden om te bewegen. Dit is een normale reactie, maar niet de beste.

Als je niet beweegt, worden je gewrichten nog stijver en pijnlijker. Zo geraak je in een negatieve spiraal. Het is echt belangrijk om deze spiraal te doorbreken en opnieuw in beweging te komen. Als je bang bent om te veel pijn te hebben tijdens het bewegen, bespreek dan met je arts of er eventueel extra medicatie of inspuitingen kunnen gegeven worden tegen de pijn. Deze pijnverlichtende methodes kunnen je helpen om sneller de stap te zetten naar beweging. 

Overleg met je behandelende arts

Het is altijd goed om met je arts te overleggen voor je met een bepaalde bewegingsactiviteit start. Je arts kan op basis van jouw gewrichtsklachten bepaalde activiteiten adviseren. Breng in volgende gevallen zeker een bezoek aan je arts:

• als je nog niet eerder sportief was,
• als je veel medicatie neemt,
• als je intensiever wil beginnen sporten dan voorheen,
• als je pijn hebt en bang bent om te bewegen, kan je in overleg met je arts bekijken of de pijnmedicatie kan verhogen.

Oefenschema voor thuis

Het is belangrijk om elke dag een aantal lichte oefeningen te doen. Hieronder vind je enkele toegankelijke oefeningen die je gewrichten versoepelen en die je gemakkelijk bij je thuis kan doen.

• Knieën
  ga in ruglig liggen met de knieën gebogen, de voeten steunen op de grond, maak met 1 been een fietsbeweging: 15 keer voorwaarts en 15 keer achterwaarts, ook met het andere been.
• Schouders
  maak cirkels met je schouders, laat je armen hierbij ontspannen naast je lichaam hangen, 10 keer voorwaarts en 10 keer achterwaarts.
• Voeten
  ga op een stoel zitten en neem met je handen vast aan de zijkant van de stoel, strek nu 1 been voor je uit en trek nu afwisselend je tenen naar je toe (maak een kapstokvoet) en duw ze van je weg (strek je voet), je voet maakt eigenlijk een buig-strekbeweging, doe dit 15 keer met elke voet.
• Heupen
  ga rechtop staan en steun met 1 hand op de leuning van een stoel of een lage kast, zwaai nu 1 been rustig voor- en achterwaarts, hou je bovenlichaam stil, 15 keer met elk been.

Bekijk dit schema vooral als een basis aan dagelijkse beweging. Het is geen vervanging voor een volledig, uitgebalanceerd oefenprogramma. Het is wel belangrijk dat je deze oefeningen aanvult met andere oefeningen of dat je aan andere activiteiten deelneemt. Extra oefeningen kan je via je huisarts aan de kinesitherapeut vragen.

Beweegtips

• Let op met te veel, te zwaar en te intensief. Ga voor lichte activiteiten die je beetje bij beetje opbouwt. Duur, intensiteit en frequentie moet je langzaam optrekken.
• Let op voor koude, vocht en tocht. Deze maken de gewrichten pijnlijk en stijf. Vermijd dus buitensporten wanneer de weersomstandigheden niet goed zijn of kleed je goed warm aan.
• Kies altijd voor activiteiten die je leuk vindt en die bij je passen. Het is niet omdat je reuma hebt dat je geen gemotiveerde en leuke keuzes kan maken.
• Beweeg op zoveel mogelijk dagen van de week. Minimaal een halfuurtje per dag. Ga 1 à 2 keer per week voor een grotere uitdaging.
• Luister goed naar je lichaam.
• Voer sportieve activiteiten onder deskundige begeleiding uit.
• Pas je sportieve activiteiten aan wanneer je een acute opstoot krijgt van je reumatische aandoening. 
• Neem niet deel aan sportactiviteiten wanneer je koortsig bent.

Met medewerking van Hanne Proost, beweegexpert